ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟς ΑΡΚΑΔΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

            

  Ο Γάμος τη παλιά  εποχή και κυρίως στο χωριό, ήταν ένα σημαντικό γεγονός.  Ήταν  το ορόσημο στη ζωή δύο ανθρώπων, που πιθανόν  να μη γνωρίζονταν καλά όπως σήμερα και ίσως να μην είχαν ιδωθεί καθόλου. Αυτό οφειλόταν στο  ότι οι περισσότεροι γάμοι γίνονταν από προξενιό και πολλές φορές οι μελλόνυμφοι κατάγονταν από διαφορετικά χωριά.
                Το σημαντικό αυτό γεγονός το ζούσαν έντονα, όχι μονάχα οι μελλόνυμφοι και το συγγενικό τους περιβάλλον, αλλά και όλοι η τοπική κοινωνία. 
                Σαν ξεκίνημα που είχαν, ήταν το προξενιό, που ξεκινούσαν  τις διαπραγματεύσεις για τη προίκα που έφερνε σε δύσκολη θέση τη γυναίκα και πιο πολύ τις φτωχές και η οποία καταργήθηκε με νόμο το 1983. 

Αυτούς τους ενδιέφερε όμως ο γάμος, δηλαδή τους μελλόνυμφους, τις πιο πολλές φορές δεν τους ρωτούσαν καθόλου. 

           Οι γενικοί  κουμανταδόροι ήταν οι πατεράδες   κι αυτοί έπαιρναν τις αποφάσεις, επιβάλλοντας συχνά στο κορίτσι τους να αποδεχτεί για σύζυγο κάποιο πρόσωπο που δεν θα ήθελε.

                Επόμενο βήμα ήταν ο αρραβώνας των παιδιών, που βοηθούσε στην καλύτερη γνωριμία και οριζόταν η ημερομηνία του γάμου. Αν απ’ τη πλευρά της κοπέλας ήταν έτοιμοι, δηλ. δεν υπήρχε πρόβλημα με τα προικιά, τότε η περίοδος του αρραβώνα δεν διαρκούσε πολύ.

             Ο γάμος γινόταν πάντα Κυριακή και συνήθως, Άνοιξη και Φθινόπωρο, εκτός από το Μάη (που όπως λέγανε ζευγάρωναν τα γαϊδούρια), τη σαρακοστή αλλά και τα δίσεκτα χρόνια. 

Την εκλογή του μήνα προσδιόριζαν κατεξοχήν πρακτικοί λόγοι συνδεόμενοι, στο ύπαιθρο, με την απασχόληση στην παραγωγή. Κουμπάρος γινόταν συνήθως ο νονός του γαμπρού.

 

Η Προετοιμασία του γάμου !!!

τις ΠΡΩΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΒΔΟΜΑΔΑΣ

Οι γυναίκες έπλεναν τα προικιά.

 τη ΤΕΤΑΡΤΗ
      Η οικογένεια του γαμπρού άρχιζε τις προετοιμασίες από την Πέμπτη. Το πρωί έφτιαχναν τους κουραμπιέδες. Σ` όλη τη προετοιμασία, πρωτοστατούσαν η μάνα του γαμπρού και η γριά γιαγιά του, αν, φυσικά, υπήρχε ακόμη στη ζωή.
       Το ίδιο έκαναν και στο σπίτι της νύφης.

  τη ΠΕΜΠΤΗ
       Τη Πέμπτη ζύμωναν τα ψωμιά του γάμου. Είχαν διαλέξει και καθαρίσει το σιτάρι και, με τις σχετικές ευχές, το είχανε πάει στο νερόμυλο του χωριού. Οι γυναίκες ζύμωναν και τις πίττες του γάμου. Μετά  έφτιαχναν  με ζυμάρι ένα σωρό στολίδια πάνω στις πίτες, που έπειτα τις πασπάλιζαν με σουσάμι ( που σήμαινε τη πολυγονία του ζευγαριού) και τις άλειφαν με άφθονο μέλι. Αυτές ήταν οι λεγόμενες «μελόπιτες».
                Έφτιαχναν πάνω στις πίττες "σταφύλια, πουλιά, σπίτια, άστρα, δέντρα, κλαριά" και πλήθος  άλλα στολίδια. Στη μια πίττα μάλιστα, το "δώρο" του γαμπρού στη νύφη, έφτιαχναν δύο όμορφα πουλιά, ανάμεσα στα οποία ήταν "μια μικρή καρδιά", και πάνω απ' αυτή γραμμένο το όνομα του γαμπρού. 

Επίσης έστηναν τα προικιά σε γιούκο και τα στόλιζαν.

τη ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Από το πρωί οι άνδρες έσφαζαν τα σφαχτά (αρνιά,...)

 το ΣΑΒΒΑΤΟ
     Το Σάββατο,  από το πρωί  γύριζαν στα διάφορα σπίτια οι «καλεστάδες», κι αυτοί ήταν τα μικρότερα αδέλφια και ξαδέλφια του γαμπρού. Είχαν μαζί τους δύο καλάθια.  Το ένα, (το μεγάλο) άδειο και στο άλλο μέσα είχαν τα "καλέσματα", . Έδιναν από ένα τέτοιο  σε κάθε συγγενικό σπίτι και τους καλούσαν στο γάμο. Οι προσκαλούμενοι  τους κερνούσαν γλυκό και τους έδιναν αβγά, για να φτιάξουν με αυτά δίπλες.
   Την ίδια μέρα έφτιαχναν και τις δίπλες, ενώ  έξω στην αυλή,  άντρες και  γυναίκες ετοίμαζαν τα σφαχτά.

    Το βράδυ του Σαββάτου πολλοί από τους καλεσμένους πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού, όπου και τους είχαν τραπέζι. Μετά το φαγοπότι άρχιζαν "τα τραγούδια της τάβλας" και το χορό. Τη βραδιά εκείνη έκαναν την εμφάνισή τους και τα όργανα του γάμου: το  κλαρίνο και το λαούτο. Όλο το χωριό έβρισκε την ευκαιρία εκείνες τις ημέρες να διασκεδάσει, μιας και η σκληρή καθημερινή ενασχόληση  δεν τους έδινε και πολλές τέτοιες ευκαιρίες.

Τη  ΚΥΡΙΑΚΗ
    
    Πριν το μεσημέρι ξεκίναγαν όλοι για το σπίτι της νύφης. Ο πατέρας, η μητέρα, τα αδέλφια του γαμπρού και όλο το άλλο συγγενολόι, φίλοι και δικοί. Ένας μονάχα δεν μπορούσε να λάβει μέρος, ο γαμπρός.

      Τούτη τη μέρα γαμπρός και νύφη θα αντικριστούν μόνο το απόγευμα, την ώρα που θα πήγαιναν να παραλάβουν τη νύφη.
   Το ξεκίνημα και η πορεία για το σπίτι της νύφης δεν είναι γεγονός τυχαίο, ούτε και μπορεί να γίνει όπως και όπως. Μπροστά πηγαίνουν τα δύο όργανα: ο κλαριντζής και  ο λαουτιέρης, παίζοντας  γνωστούς σκοπούς  του γάμου. Σ΄ όλες τις διαδρομές παιζόταν κατά προτίμηση ο ίδιος σκοπός. Οι κοπέλες και τα παλικάρια που ακολουθούσαν, ξανάλεγαν το τραγούδι.
      

         Πίσω από τους 2 οργανοπαίχτες ερχόταν το σπουδαιότερο πρόσωπο της συντροφιάς. Ήταν αυτός που κρατούσε την πίττα του γαμπρού. Πήγαινε μπροστά απ’  όλους τους άλλους, μόνος του. Αυτό φανερώνει την αξία που είχε η πίττα, σε όλη τη διαδικασία του γάμου. (Παλιότερα κρατούσαν το «φλάμπουρο του γάμου», ένα πολυσήμαντο σύμβολο.

        Ακολουθούσαν 3-4 κοπέλες και παλικάρια, που καθένας κρατούσε και κάποιο δώρο για τη νύφη. Έναν όμορφο καθρέφτη, χτένες, πούδρες και γενικά όλα όσα χρειάζονται για να στολιστεί η νύφη.
        Ακολουθούσαν  όλοι οι άλλοι. Με τέτοια διάταξη η όλη πομπή, ήταν εξαιρετικά γραφική, γινόταν μάλιστα ακόμη γραφικότερη, καθώς περνούσε μέσα από τα σοκάκια του χωριού, με τα κάτασπρα σπίτια δεξιά και αριστερά και με τις γλάστρες να προβάλλουν στα παραθύρια και τα μπαλκόνια, φορτωμένες πολύχρωμα λουλούδια.
        Όταν έφταναν στο σπίτι της νύφης, άκουγαν και εκεί τραγούδια. Και εδώ οι συγγενείς είχαν μαζευτεί από το βράδυ και το είχαν στήσει στο γλέντι.
        Στο κατώφλι του σπιτιού τους υποδεχόταν η νύφη, η μάνα της και ο πατέρας της, τ’  αδέλφια της και  άλλοι. Σ΄ αυτούς που κράταγαν τα δώρα, η μάνα της νύφης κάρφωνε στο αριστερό μέρος του στήθους τους, από ένα μεταξωτό μαντήλι. Ήταν τούτο έθιμο παλιό και σημαντικό. Το μαντίλι εκείνο έπρεπε να το διατηρούν καρφωμένο στο στήθος σ’  όλη τη διαδρομή, ως το γυρισμό στο σπίτι του γαμπρού.
          Στο σπίτι της νύφης έμεναν πολύ λίγο, ίσα-ίσα να προφτάσουν να τους κεράσουν γλυκά, προπάντων κουραμπιέδες, μεζέδες και κρασί.
          Προτού να φύγουν οι συγγενείς του γαμπρού, θα έπρεπε να πουν ένα τραγούδι και να φέρουν μια γύρα χορό.

         Μόλις έφευγαν οι συγγενείς του γαμπρού, οι συγγενείς της νύφης φόρτωναν τα ζώα με τα προικιά και σχημάτιζαν μια πομπή ανάλογη με την προηγούμενη. Και σ' αυτή την περίπτωση μπροστά πήγαιναν τα όργανα και πίσω τους  πρώτη μια κοπέλα που κρατούσε την πίττα της νύφης. Ήταν κι αυτή κεντημένη με στολίδια από ζυμάρι κι είχε πάνω της μέλι, σουσάμι άφθονο και λουλούδια αληθινά. Ακολουθούσαν τρία μουλάρια, που το καπίστρι καθενός το τραβούσε από ένας στενός συγγενής της νύφης.
        Τα προικιά ήταν φορτωμένα με πολύ τάξη. Μπροστά πήγαιναν τα χοντρόρουχα του ύπνου,  κιλίμια, βελέντζες, κουβέρτες και πάνω τους όμορφα μαξιλάρια. Πίσω ακολουθούσαν δύο ολοκαίνουργια  μπαούλα, γεμάτα με σεντόνια κι εργόχειρα της νύφης. Πιο πίσω το καινούργιο στρώμα κι άλλα είδη όπως καινούργιοι τεντζερέδες, τα χαλκώματα και βέβαια η σιδεροστιά. Καθώς προχωρούσαν, έβγαιναν οι νοικοκυρές στα παραθύρια και στα μπαλκόνια κι έριχναν πάνω στα προικιά χουφτιές το σιτάρι ή το ρύζι.
         Η συνοδεία των προικιών φιλευόταν κι έφευγε. Νέα συνοδεία ξεκίναγε από το σπίτι του γαμπρού. Πήγαινε στο σπίτι του κουμπάρου, να τον πάρει με τα όργανα και να τον φέρει στου γαμπρού. Με τον ερχομό του κουμπάρου και των δικών του, το γλέντι άναβε.

       Το στόλισμα του γαμπρού αποτελείται κυρίως από το κούρεμα, το ξύρισμα και το χτένισμα του. Πρώτα-πρώτα κάθιζαν  το γαμπρό, συνήθως πάνω σ' ένα κρασοβάρελο, απ' αυτά που οι γυναίκες του χωριού κουβαλάγανε το νερό από τη βρύση. Τώρα η βαρέλα είναι στημένη όρθια και γεμάτη νερό. Κατά το κούρεμα και το ξύρισμα έπαιζαν και τα όργανα. Ο γαμπρός φορούσε την πατροπαράδοτη φουστανέλα, γιλέκο με γαϊτάνι, σελάχι πέτσινο, ζωσμένο στη μέση, με παπούτσια ή τα γνωστά τσολιαδίστικα τσαρούχια και κόκκινο φέσι με κοντή φούντα.
                              

         Το στόλισμα της νύφης ήταν σωστή ιεροτελεστία. Όλες οι φιλενάδες της ήταν δίπλα της και φρόντιζαν για τα πάντα. Πιο παλιά και μέχρι το 1910 περίπου, είχε καθιερωθεί σαν νυφικό το ντύσιμο της βασίλισσας  Αμαλίας. Μακρύ φουστάνι-όχι λευκό-παπούτσια κουμπωτά, μπούστος και αντί για πέπλο ένας κόκκινος σκούφος (το παπάζι) με μακριά φούντα, που έπεφτε στις πλάτες της νύφης.
     Στο σπίτι της νύφης, ο τόνος των τραγουδιών του γάμου ήταν μελαγχολικός (με αρκετές βέβαια εξαιρέσεις), λόγω του οριστικού χωρισμού, που θα γινόταν σε λίγη ώρα, ανάμεσα σ' αυτήν και το πατρικό της σπίτι. 

Π.χ.

                                            Εκεί που πας νυφούλα μου
                                            σαν δέντρο να ριζώσεις
                                            και σαν μηλιά γλυκομηλιά
                                         τους κλώνους σου ν’ απλώσεις.
                                         Να κάνεις γιους γραμματικούς
                                           και πλούσιες θυγατέρες.
                                         ………………………………………………………
                                         Νύφη μας εκείθε που θα πας
                                           σ’ ανώγεια και κατώγεια
                                          την πεθερά να σκέφτεσαι
                                            και να ‘χεις λίγα λόγια.

      Το απόγευμα ξεκίναγε η πομπή  για το σπίτι της νύφης. Μπροστά τα δύο όργανα. Στο σπίτι της νύφης η υποδοχή θερμή και σύντομη.
      Από το σπίτι της νύφης ξεκίναγε πρώτα η ακολουθία του γαμπρού. Πάντα μπροστά τα όργανα, πίσω ο γαμπρός και ξωπίσω όλοι οι άλλοι. Σ' ολόκληρη τη  διαδρομή ως το σπίτι της νύφης και ως την εκκλησιά, ο γαμπρός δεν έμενε μοναχός. Δεξιά κι αριστερά το κρατούσαν αγκαζέ δύο παλικάρια, ο κουμπάρος κι ο παρακούμπαρος.
       Εκατό περίπου μέτρα πιο πίσω ακολουθούσε η συνοδεία της νύφης. Ίδια διάταξη κι εδώ. Μόνο που εδώ την κρατούσαν οι δύο στενότεροι δικοί της, ο πατέρας της κι ο αδελφός της.
      Στην αυλόπορτα της εκκλησίας, η νύφη έκανε τρεις μετάνοιες στους νονούς της και τρεις στα πεθερικά της κι αυτοί με τη σειρά τους την κέρναγαν και οι τέσσερις (εφ' όσον βέβαια ζούσαν άπαντες).
      Μπαίνοντας η νύφη στην εκκλησιά, φρόντιζε ειδικά τη στιγμή εκείνη να μπει με το δεξί πόδι. Το ίδιο έκανε κι ο γαμπρός. Για να τους έρθουν όλα δεξιά και καλά.
      Η τελετή της στέψης είναι πασίγνωστη. Ένα αξιόλογο όμως σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε, είναι ότι το κοινό ποτήρι του οίνου των νεόνυμφων πέρασε διαδοχικά στο γαμπρό, στη νύφη, στον κουμπάρο και, τέλος, κατέληγε στον παρακουμπάρο. Αυτός το έπινε όλο και, γυρνώντας το κεφάλι προς τα πίσω, άφηνε το ποτήρι να πέσει και να σπάσει. Έφερνε γούρι. Πρόσεχαν μάλιστα και σε πόσα κομμάτια θα σπάσει και προφήτευαν πως, όσα κομμάτια γινόταν εκείνο, τόσα παιδιά θα γεννηθούν. Βγαίνοντας απ' την εκκλησιά, ακολουθούσαν οι αναμνηστικές φωτογραφίες κι άρχιζε ο χορός. Κατόπιν ξεκίναγαν για το σπίτι.
     Όταν έφταναν, μπροστά στην πόρτα καρτερούσε η μάνα του γαμπρού, . Κρατούσε στα χέρια της μία κούπα με μέλι κι έδινε στη νύφη να δοκιμάσει.
     Μόλις τέλειωνε η σκηνή με το "μέλωμα" της νύφης, η πεθερά έβγαζε από το κεφάλι της το ανοιχτόχρωμο καινούργιο μαντίλι της, το κράταγε διαγώνια από τις δύο άκρες και μ' αυτό δίπλωνε γαμπρό και νύφη, περνώντας το μαντίλι πίσω απ' τα κεφάλια τους. Έτσι δεμένους τους έμπαζε στο σπίτι, πάντα με το δεξί. Με την  είσοδο της νύφης στο σπίτι γινόταν η "συνάντησή" της, κατά κάποιο τρόπο, και με την ίδια τη νέα της ζωή, ζωή αγρότισσας, που θα έπαιζε το σημαντικό ρόλο της δίπλα στον άντρα της.

     Αφού έμπαινε η νύφη και καθόταν, της έβαζαν στην αγκαλιά ένα μικρό αγοράκι, του οποίου ζούσαν και οι δύο γονείς. Γιατί; Ήταν τούτο μια προφητική μαγική εκδήλωση, που έδειχνε ότι, τώρα που τελείωσε ο γάμος, το φυσιολογικό αναμενόμενο αποτέλεσμα θα είναι ένα παιδί. Ένας γιος κι όχι μια κόρη !!
    Τέλος ακολουθούσε μεγάλο γλέντι ως τα ξημερώματα.

    Κατά την πρώτη νύχτα του γάμου επικρατούσε μία δεισιδαιμονική συμπεριφορά ο έλεγχος της αγνείας της γυναίκας. Ένα είδος ταμπού σ` ένα σύστημα  κυριαρχούμενο από την ανδροκρατική νοοτροπία. Η προστατευμένη παρθενία της κόρης έγινε το πιστοποιητικό της εντιμότητας και της αξίας που έχει ένα αχρησιμοποίητο αντικείμενο για τον ιδιοκτήτη χρήστη του. Έτσι αν ο έλεγχος της αγνείας ήταν αρνητικός, ακυρωνόταν αυτόματα ο γάμος. Εκτός εάν, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο γαμπρός έπαιρνε ένα είδος αποζημίωσης, ένα  "πανωπροίκι".